ભારતની મૂળભૂત સામાજિક સંસ્થાઓ

પિતૃસત્તાક કુટુંબ પિતાની સત્તા, સ્થાન અને દરજ્જાની પ્રધાનતા પર રચાયેલું છે.

આ કુટુંબમાં પુરુષનું સ્થાન અને દરજ્જો સમાજમાં ઊંચો ગણાય છે.

રાજકીય, આર્થિક, ધાર્મિક અને સામાજિક બાબતોમાં પુરુષ વર્ચસ્વ ભોગવે છે. પિતૃસત્તાક કુટુંબમાં પિતૃવંશીય અને પિતૃસ્થાનીય કુટુંબો સમાઇ જાય છે.

સંતાનોનાં નામ પાછળ પિતાનું નામ મુકાય છે. પિતા તરફથી વંશ અને વારસો પુરુષ-સંતાનોને મળે છે. પુત્ર-સંતાનનું વિશેષ મહત્વ હોય છે.

‘પુત્ર હોવો’ એ અનિવાર્ય ગણાય છે. પુત્ર ન હોય, તો દત્તક પુત્ર લેવામાં આવે છે.

પિતૃસત્તાક કુટુંબમાં પુરુષો વિશેષ સ્વાતંત્ર્ય અને અધિકારો ભોગવે છે.

જીવનસાથીની પસંદગી અને જાતીય સંબંધની બાબતમાં પુરુષોને મહિલા કરતાં વધુ સ્વતંત્રતા મળે છે. મહિલાઓને શોષણ અને અન્યાયના ભોગ બનવું પડે છે.

આધુનિક સમાજમાં ઉદારમતવાદી મૂલ્યો સ્વીકાર્ય બનતાં મહિલાઓના સ્થાનમાં આંશિક ફેરફારો થયા છે. હવે કેટલાક એવા કાયદાઓ થયા છે કે જેથી પુત્રીઓને મિલકતમાં સમાન અધિકારો મળતા થયા છે.