CBSE
Gujarat Board
Haryana Board
Class 10
Class 12
.................. નદીઓ મોસમી હોય છે.
બ્રહ્મપુત્ર નદી તિબેટમાં સિંધુ અને સતલુજના ઉદ્દગમની નજીક નીકળે છે. તે સિંધુથી સહેજ વધારે લાંબી છે, પણ તેના પ્રવાહનો મોટો ભાગ ભારતની બહાર છે.
તિબેટમાં તે હિમાલયને સમાંતર પૂર્વ તરફ વહી નામચા બરવા શિખરની ફરતે અંગ્રેજી “U” જેવો વળાંક લઈ અરિણાચલ પ્રદેશમાં પ્રવેશે છે. અહીં તેણે પર્વત કોરીને 5500 મીટર ઊંડી કોતર જેવી ખીણ બનાવી છે. ભારતમાં તે અરુણાચલ પ્રદેશ અને અસમમાં થઈને વહે છે. અહીં તેને પાણીથી ભરપૂર એવી ઘણી નદીઓ મળે છે.
તિબેટમાં ‘ત્સાગપો’ના નામે અરુણાચલપ્રદેશમાં ‘દિહાંગ’ કે ‘સિતાંગ’ના નામે, અસમમાં ‘બ્રહ્મપુત્ર’ના નામે અને બાંગ્લાદેશમાંં ‘જમુના’ના નામે ઓળખાય છે.
તિબેટમાં ત્સાંગપોમાં પાણી અને કાંપ ઓછાં હોય છે, પણ ભારતમાં તે અસમનાં ભારે વરસાદવાળા પ્રદેશમાં થઈને વહેતી હોવાથી તેમાં પુષ્કળ પાણી અને કાંપનો વધારો થાય છે અને વધારામાં તેમાં અનેક શાખા નદીઓનું પાણી ઉમેરાય છે.
અસમમાં બ્રહ્મપુત્ર નદી એકબીજા સાથે ગૂંથાયેલા ફાંટાઓમાં વહેંચાઈને એક ગુંફિત નદીના સ્વરૂપે વહે છે. આ કારણે તેના પ્રવાહની વચ્ચે કેટલાક મોટા દ્વીપ પણ બનેલા છે.
દર વર્ષે ચોમાસામાં બ્રહ્મપુત્ર નદીના જળજથ્થામાં મોટા પ્રમાણમાંં વધારો થાય છે. પરિણામે તેમાં અવારનવાર ભારે પૂર આવે છે ત્યારે અસમ અને બાંગ્લાદેશમાં ભયંકર તારાજી થાય છે.
..................... નદીએ ધુઆધાર ધોધની રચના કરી છે.