સરકારનાં અંગો

આપણા દેશમાં રાજ્યોમાં ધારાસભા એકગૃહી છે, તે કેટલાક રાજ્યોમાં દ્વિગૃહી છે.

રાજ્યની ધારાસભાનું નીચલું ગૃહ ‘વિધાનસભા’ અને ઉપલું ગૃહને ‘વિધાનપરિષદ’ કહે છે.

વિધાનસભાની રચના : વિધાનસભાની રચના પ્રત્યક્ષ ચૂંટણીથી થાય છે.

વિધાનસભાની બેઠકો રાજ્યની વસ્તીના ધોરણો ફાળવવામાં આવી છે.

કોઈ પણ રાજ્યની વિધાનસભાની સંખ્યા 500 થી વધુ અને 60 થી ઓછી ન હોવી જોઈએ.

25 વર્ષ કે તેથી વધુ ઉંમર ધરાવતો અને કોઈ પ્રકારે કાયદેસર રીતે ગેરલાયક ઠર્યો ન હોય તેવો ભારતનો નાગરિક વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ઉમેદવારી નોંધાવી શકે છે.

વિધાનસભાના સભ્યોને રાજ્યના સામાન્ય મતદારો પુખ્તવય મતાધિકારના ધોરણે, ગુપ્ત મતદાન પદ્ધતિથી ચૂંટે છે.

વિધાનસભાની મુદત સામાન્ય રીતે પાંચ વર્ષની હોય છે. તેની મુદત પૂરી થતાં તેનું વિસર્જન થાય છે.

અસાધારણ સંજોગોમાં રાજ્યપાલ તેની મુદત થોડા સમય માટે લંબાવી શકે છે. અથવા મુદત પહેલાં બરખાસ્ત કરે શકે છે.

આ પ્રમાણે રચાયેલી વિધાનસભા પોતાના સભ્યોમાંથી સ્પીકર અને ડેપ્યુટી સ્પીકર ચૂંટે છે.

વિધાનપરિષદની રચના : વિધાનપરિષદ કાયમી ગૃહ છે. પરંતુ દર બે વર્ષેને અંતે તેના સભ્યોની કુલ સંખ્યાના ભાગના સભ્યો નિવૃત થાય છે અને તેટલા બીજા સભ્યો ચૂંટવામાં આવે છે. તેથી દરેક સભ્ય 6 વર્ષની મુદત માટે ચૂંટાય છે.

વિધાનપરિષદની સભ્યસંખ્યા વિધાનસભાના સભ્યોની સંખ્યાના  ભાગથી વધારે હોવી જોઈએ તેમજ 40 થી ઓછી પણ ન હોવી જોઈએ.

વિધાનપરિષદના સભ્યોની ચૂંટણી પરોક્ષ રીતે થાય છે.

રાજ્યની વિધાનસભાના સભ્યો, રાજ્યની સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓના સભ્યો, રાજ્યના નોંધાયેલા સ્નાતકો, માધ્યમિક શાળાના નોંચાયેલા શિક્ષકો તથા કૉલેજો અને યુનિવર્સિટીઓના નોંધાયેલા આધ્યાપકોનાં બનેલાં મતદારમંડળો વિધાનપરિષદના સભ્યોને ચૂંટે છે.

આ રીતે રચાયેલી વિધાપરિષદ પોતાના સભ્યોમાંથી સ્પીકરાને ડેપ્યુટી સ્પીકરને ચૂંટે છે.