પોષણ અને શ્વસન

(1) જારક શ્વસન : કોષીય શ્વસનની જે ક્રિયામાં ઑક્સિજનનો ઉપયોગ અનિવાર્ય હોય તેવા શ્વસનને જારક શ્વસન કહે છે. જારક શ્વસનમાં પોષક દ્રવ્યનું સંપૂર્ણ ઑક્સિડેશન થઈ CO₂ અને H₂O મુક્ત થાય છે તેમજ પુષ્કળ પ્રમાણમાં ઉષ્માશક્તિ મુક્ત થાય છે. આ શક્તિનો કેટલોક ભાગ APT સ્વરૂપે સંગૃહીત થાય છે અને કેટલીક મુક્ત શક્તિ તરીકે ઉપયોગમાં આવી શકે તેવી હોય છે.

જારક શ્વસનનું સામાન્ય સમીકરણ નીચે પ્રમાણે છે :



ટૂંકમાં, C₆H₁₂O₆+6O₂ → 6CO₂+6H₂O+ મુક્ત શક્તિ

(2) અજારક શ્વસન : કેટલાંક બૅક્ટેરિયા, યીસ્ટ અને અન્ય ફૂગ, અંતઃપરોપજીવીઓ તેમજ પ્રાણીઓના સ્નાયુઓમાં ઑક્સિજનનો ઉપયોગ કર્યા વગર ગ્લુકોઝમાંથી કાર્યશક્તિ મુક્ત કરવાની ક્રિયાને અજારક શ્વસન કહે છે. આ ક્રિયા દરમિયાન વનસ્પતિજન્ય માધ્યમમાં ઈથેનોલ અને CO₂તેમજ પ્રાણીજન્ય માધ્યમમાં લૅક્ટિક ઍસિડ ઉદભવે છે. આ ક્રિયા માટેનાં સામાન્ય સમીકરણો નીચે મુજબ છે :

યીસ્ટમાં :



પ્રાણીના સ્નાયુકોષમાં :