પ્રતિકૃતિ બનાવતા વાહકો(ક્લોનિંગ વાહકો) પર નોંધ લખો.
ઇચ્છિત DNAના ટૂકદાને પ્રતિકૃતિ બનાવવા માટે યજમાન કોષોમાં દાખલ કરાવતા DNAના અણુઓને વાહકો કહેવામાં આવે છે.
1. અગત્યના વાહકો :
પ્લાસ્મિડ અને બૅક્ટેરિયોફેજ ખૂબ જ અગત્યના વાહકો છે. તે રંગસૂત્રના DNAથી સ્વતંત્ર રીતે સ્વયંનિયંત્રિત રીતે યજમાન કોષોમાં સ્વયંજનન પામે છે.
2. બૅક્ટેરિયાફેજ :
બૅક્ટેરિયાના કોષમાં પ્રવેશી પ્રજનન કરતા વાઇરસને બૅક્ટેરિયોફેજ કહે છે. બૅક્ટેરિયાના કોષોમાં પ્રત્યેક કોષદીઠ તેમના જીનોમની વધુ સંખ્યામાં નકલો મળી શકે છે.
3. પ્લાસ્મિડ :
બૅક્ટેરિયાના કોષમાં કોષીય જીનોમથી સ્વતંત્ર કોષરસમાં આવેલા વધારાના વલયાકાર DNAને પ્લાસ્મિડ કહેવામાં આવે છે. પ્લાસ્મિડ DNA પણ સ્વયંજનનનો ગુણ ધરાવે છે. બૅક્ટેરિયાના કોષમાં પ્રત્યેક કોષદીઠ ઓછામાં ઓછી 1-4 નકલો કે વધુમાં વધુ 10 -100 નકલો હોય છે.
4. કોસ્મિડ :
ફેજ-DNA અને બૅક્ટેરિયલ પ્લાસ્મિડના સંયોજંથી બનતી રચનાને કોસ્મીડ કહેવામાં આવે છે. કોસ્મીડ પણવાહક તરીકે ઉપયોગી છે.
5. વાહકો વડે ઇચ્છિત DNAનું ક્લોનિંગ :
જો બૅક્ટેરિયોફેજ કે પ્લાસ્મિડ DNA સાથે ઇચ્છિત DNAના ટૂકદાનું જોડાણ કરી યજમાન કોષમાં દાખલ કરવામાં આવે છે, ત્યારે બૅક્ટેરિયોફેજ કે પ્લાસ્મિડની નકલ સંખ્યા જેટલી જ સંખ્યામાં તેનું બહુગુણણ કરી ઇચ્છિત DNAની પ્રતિકૃતિઓ મેળવી શકાય છે.
